زمان کوددهی یکی از مهم‌ترین عواملی است که اثربخشی تغذیه گیاه را تعیین می‌کند. حتی اگر از بهترین نوع کود استفاده شود، مصرف آن در زمان نامناسب می‌تواند نه‌تنها بی‌فایده، بلکه گاهی مضر هم باشد. شناخت مراحل رشد گیاه و نیازهای تغذیه‌ای در هر مرحله، کلید اصلی کوددهی اصولی و پربازده است. در این مطلب به اصول کلی زمان‌بندی کوددهی و تفاوت نیاز محصولات مختلف در طول فصل رشد می‌پردازیم.
۱. پیش از کاشت (کود پایه)
مرحله‌ی اول کوددهی، پیش از کاشت انجام می‌شود و هدف آن آماده‌سازی خاک است. در این مرحله معمولاً از کودهای آلی یا ارگانیک استفاده می‌شود تا خاک مواد مغذی کافی برای شروع رشد داشته باشد. این کودها به تقویت بافت خاک، افزایش فعالیت میکروبی و ذخیره‌ی مواد مغذی کمک می‌کنند.
کودهای پایه اغلب شامل ترکیباتی مانند کود دامی پوسیده، کمپوست یا کودهای فسفره هستند. کود فسفر در این مرحله بسیار حیاتی است، چون در تشکیل ریشه‌ی قوی نقش دارد. اگر خاک در آغاز دوره‌ی رشد فقیر باشد، هیچ مقدار کوددهی بعدی نمی‌تواند ضعف ریشه را به‌طور کامل جبران کند.
۲. هنگام کاشت (کود استارتر)
در زمان کاشت بذر یا نشا، معمولاً از کودهای استارتر استفاده می‌شود. این کودها ترکیبی از فسفر، نیتروژن و گاهی ریزمغذی‌هایی مانند روی هستند که به رشد سریع ریشه در مراحل ابتدایی کمک می‌کنند.
در این مرحله، مقدار کود باید بسیار دقیق باشد، زیرا تماس مستقیم بذر با کودهای غلیظ می‌تواند باعث سوختگی یا کاهش جوانه‌زنی شود. استفاده‌ی صحیح از کود استارتر به‌ویژه در گیاهانی مثل ذرت، گوجه‌فرنگی و خیار اهمیت زیادی دارد، چون رشد اولیه‌ی قوی، پایه‌ی عملکرد بالا در مراحل بعدی است.
۳. در دوران رشد رویشی (افزایش حجم برگ و ساقه)
پس از سبز شدن گیاه و آغاز رشد فعال، نیاز گیاه به نیتروژن افزایش می‌یابد. نیتروژن عنصر اصلی تشکیل برگ و کلروفیل است و مستقیماً بر سرعت فتوسنتز تأثیر می‌گذارد.
در این دوره، معمولاً از کودهای نیتروژنه مانند اوره یا نیترات آمونیوم استفاده می‌شود. زمان دقیق مصرف این کودها بسته به نوع گیاه و شرایط آب‌و‌هوایی متفاوت است، اما معمولاً در اوایل رشد رویشی تا پیش از گل‌دهی انجام می‌شود.
در محصولات برگی مانند سبزیجات، کوددهی نیتروژنه باید پیوسته و با دقت انجام گیرد تا برگ‌ها شاداب و سبز بمانند. اما در گیاهان میوه‌دار، افزایش بیش‌ازحد نیتروژن می‌تواند رشد رویشی را بیش از حد تحریک کرده و گل‌دهی را به تأخیر بیندازد.
۴. در دوران گل‌دهی و تشکیل میوه (کود پتاسه و فسفره)
در مرحله‌ی گل‌دهی، نیاز گیاه از نیتروژن به سمت پتاسیم و فسفر تغییر می‌کند. فسفر به انتقال انرژی در سلول‌ها و رشد گل و بذر کمک می‌کند و پتاسیم در تنظیم آب، مقاومت به تنش و بهبود کیفیت میوه نقش دارد.
در این مرحله باید کوددهی با دقت بیشتری انجام شود، چون هرگونه کمبود یا مصرف نادرست ممکن است باعث ریزش گل‌ها یا کاهش تشکیل میوه شود.
کودهای پتاسه مثل سولفات پتاسیم در این دوره بسیار مؤثرند. در گیاهانی مانند گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی، مصرف درست پتاسیم به شیرینی و رنگ بهتر میوه کمک می‌کند.
۵. پس از برداشت (تغذیه بازسازی خاک و گیاه)
بسیاری از کشاورزان تصور می‌کنند کوددهی فقط تا زمان برداشت لازم است، اما در واقع مرحله‌ی «پس از برداشت» اهمیت زیادی دارد. درختان میوه، بوته‌های چندساله و حتی خاک‌های زراعی پس از برداشت دچار کمبود مواد غذایی می‌شوند.
در این زمان، مصرف کودهای آلی و ترکیباتی که حاوی کلسیم و ریزمغذی‌ها هستند، باعث بازسازی خاک و تقویت گیاه برای فصل بعد می‌شود. مثلاً در باغ‌های پسته و مرکبات، استفاده از کود پتاسیم و گوگرد بعد از برداشت باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر سرمای زمستان می‌گردد.
۶. تأثیر فصل و شرایط اقلیمی بر زمان کوددهی
عوامل اقلیمی مانند دما، بارندگی و رطوبت خاک نیز تعیین‌کننده‌ی زمان کوددهی‌اند. در مناطق سرد، باید پیش از شروع سرمای شدید کوددهی انجام شود تا ریشه فرصت جذب مواد را داشته باشد. در مناطق گرم و خشک، کوددهی معمولاً در ساعات خنک صبح یا عصر صورت می‌گیرد تا تبخیر و هدررفت کاهش یابد.
در محصولات گلخانه‌ای که شرایط محیطی کنترل‌شده است، برنامه‌ی کوددهی دقیق‌تر تنظیم می‌شود و می‌توان تغذیه را بر اساس نیاز لحظه‌ای گیاه انجام داد.
۷. تفاوت زمان‌بندی در محصولات مختلف
هر محصول تقویم تغذیه‌ای خاص خود را دارد:
گوجه‌فرنگی: سه مرحله‌ی اصلی کوددهی دارد؛ پیش از کاشت (فسفر)، در رشد رویشی (نیتروژن) و در گل‌دهی (پتاسیم).
مرکبات: کوددهی در سه نوبت انجام می‌شود؛ پیش از گل‌دهی، هنگام تشکیل میوه و پس از برداشت.
پسته: بهترین زمان مصرف کود در پاییز (کود آلی و پتاسیم) و بهار (نیتروژن و فسفر) است.
صیفی‌جاتی مثل خیار و فلفل: کوددهی در طول فصل رشد باید مداوم و سبک باشد تا تغذیه پیوسته تأمین شود.
جمع‌بندی
در نهایت، بهترین زمان کوددهی برای هر گیاه زمانی است که با مرحله‌ی رشد آن هماهنگ باشد. کود زودتر یا دیرتر از موعد، جذب مطلوبی ندارد و ممکن است باعث اتلاف مواد یا حتی آسیب به گیاه شود. برنامه‌ی کوددهی موفق، برنامه‌ای است که نوع کود، زمان مصرف و روش کاربرد آن بر اساس شرایط خاک، اقلیم و نوع محصول طراحی شده باشد.
در مازرا، این اصل به‌صورت علمی اجرا می‌شود. فرمول‌های اختصاصی ما برای محصولات مختلف طوری طراحی شده‌اند که در هر مرحله‌ی رشد، دقیق‌ترین ترکیب غذایی را در زمان درست در اختیار گیاه بگذارند؛ تا خاک غنی‌تر، گیاه سالم‌تر و محصول پربارتر باشد.
دیدگاهتان را بنویسید